Achalazja przełyku to zaburzenie relaksacji dolnego zwieracza przełyku. W przebiegu choroby dochodzi do zaburzenia funkcji motorycznej przełyku, a samo schorzenie występuje rzadko stosunkowo rzadko. U chorych pojawiają się oraz stopniowo postępują i nasilają się trudności związane z łatwym przełykaniem pokarmów.
Co warto wiedzieć o achalazji przełyku?
Achalazja, czyli kurcz wpustu to choroba motoryczna przełyku, w związku z którą dochodzi do czynnościowego zwężenia się połączenia przełykowo-żołądkowego. Tego rodzaju zmiany prowadzą do trudności związanych z łatwym przemieszczaniem się pokarmu z przełyku do żołądka oraz powodują występowanie dość uciążliwych objawów. Achalazja to choroba, która diagnozowana jest stosunkowo rzadko i pojawia się u jednej osoby na sto tysięcy. Warto zauważyć, że na zachorowanie są bardziej narażeni pacjenci, u których zdiagnozowano uszkodzenie rdzenia kręgosłupa. Przyczyny tej zależności nie są do końca poznane. Choroba może występować zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn i zwykle pojawia się między 30. a 60. rokiem życia. Warto dodać jednak, że achalazja może być także rozpoznawana u dzieci.
Jakie są przyczyny achalazji przełyku?
Rola przełyk jest ważna, ponieważ umożliwia on nie tylko przemieszczanie się pokarmu z jamy ustnej do żołądka, ale również zapobiega cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Takie działanie jest możliwe dzięki skoordynowanej czynności perystaltycznej, która cechuję mięśniówkę przełyku. Dodatkowo, realizację powyższych zadań wspiera prawidłowo funkcjonujący dolny zwieracz. Jest to tak zwany LES, który podczas transportu pokarmu przez przełyk rozluźnia się. Dzieje się tak w warunkach fizjologicznych, które w przebiegu choroby są zmienione. U osób z achalazją dochodzi do zaburzenia czynności dolnego zwieracza przełyku w wyniku czego może dochodzić do podwyższonego ciśnienia spoczynkowego oraz zaburzenia relaksacji i czynności rozkurczowej. Dochodzi także do zmniejszenia liczby tak zwanych komórek nerwowych hamujących, które wydzielają substancje wpływające na rozluźnienie mięśniówki LES. W związku z tymi zmianami dochodzi do zaburzenia czynności perystaltycznej przełyku oraz do występowania trudności w prawidłowym pasażu pokarmu do żołądka i oraz właściwego poszerzenia przełyku.
Czy choroba może rozwijać się wtórnie?
W większości przypadków przyczyna występowania zaburzeń w obrębie dolnego zwieracza przełyku jest nieznana, a choroba określana jest jako idiopatyczna. Achalazja przełyku może się także rozwijać wtórnie w stosunku do innych schorzeń, w tym do:
- zmian nowotworowych żołądka naciekających na przełyk,
- eozynofilowego zapalenia żołądka,
- choroby Chagasa, wywołanej przez Trypanosoma cruzi,
- chłoniaków,
- zakażeń o podłożu wirusowym,
- chorób neurodegeneracyjnych.
Jakie są objawy achalazji przełyku?
U osób borykających się z chorobą pojawia się dysfagia, czyli trudność związana z prawidłowym i łatwym przełykaniem pokarmu. Początkowo trudności mogą dotyczyć jedynie pokarmów stałych, ale wraz z upływem czasu i rozwojem choroby objawy mogą się nasilać i utrudniać spożywanie płynów. Poza tym, chorzy uskarżają się na:
- regurgitację, czyli cofanie się pokarmu z przełyku do jamy ustnej,
- dolegliwości bólowe pojawiające się w klatce piersiowej,
- kaszel występujący w pozycji leżącej,
- zgagę,
- zmniejszenie masy ciała,
- czkawkę,
- uciążliwe odbijanie się.
U większości pacjentów nie występuje ból gardła.
Jak diagnozuje się achalazję?
W rozpoznaniu choroby pomocny jest wywiad medyczny przeprowadzany przez gastroenterologa z pacjentem, który uzupełniany jest badaniem fizykalnym oraz badaniami dodatkowymi. Zazwyczaj w ramach dodatkowej diagnostyki u pacjentów z podejrzeniem achalazji wykonuje się badanie RTG przełyku. Pacjentom podawany jest kontrast, a na wynikach zwykle uwidaczniany jest tak zwany ptasi dziób, czyli poszerzenie części bliższej przełyku oraz zwężenie widoczne w obrębie dolnego zwieracza przełyku. Dodatkowo, podczas wykonywanego badania nie są zauważalne ruchy perystaltyczne w obrębie przełyku. Poza tym, wykonywane może być badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, które umożliwia ocenę błony śluzowej i pobranie wycinka do badania histopatologicznego. U osób borykających się z achalazją zwykle stwierdza się:
- zaleganie treści pokarmowej,
- poszerzenie w obrębie światła przełyku,
- zanik czynności perystaltycznej.
W ramach badań diagnostycznych wykonywana może być także tomografia komputerowa, a także przeprowadzane mogą być inne badania, w tym USG jamy brzusznej i ultrasonografia endoskopowa. Tego rodzaju badania mają na celu wykluczenie obecności zmian o charakterze nowotworowym. W diagnostyce achalazji pomocna jest także manometria przełyku, która umożliwia wykrywanie zaburzeń w obrębie perystaltyki przełyku, brak relaksacji dolnego zwieracza przełyku i zwiększenie ciśnienia spoczynkowego.
Czy achalazja zwiększa ryzyko związane z rozwojem zmian nowotworowych?
Tak. Choć sama achalazja nie jest chorobą nowotworową, to zwiększa ryzyko rozwoju raka przełyku. Przyjmuje się, że u chorych z achalazją ryzyko to zwiększa się nawet dziesięciokrotnie.
Czy dieta ma znaczenie?
Zdecydowanie tak. Chorzy na achalazję powinni stosować dietę dostosowaną do ich indywidualnych potrzeb. Posiłki powinny być podawane w formie drobno pokrojonej lub nawet purée. Niektórzy chorzy tolerują jedynie dietę płynną i wymagają konsultacji z dietetykiem oraz opracowywania specjalnego planu żywienia. Takie działanie uzupełnia leczenie przyczynowe choroby.