Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD, ang. Non-Alcoholic Fatty Liver Disease) to choroba, która w ostatnich latach staje się coraz częściej diagnozowana na całym świecie, również w Polsce. Szacuje się, że dotyczy nawet 25–30% populacji dorosłych. Schorzenie polega na nadmiernym gromadzeniu się tłuszczu w komórkach wątroby u osób, które nie spożywają w nadmiarze alkoholu. Jest to zatem problem zdrowotny niezwiązany z uzależnieniami, lecz ściśle powiązany z trybem życia, dietą i współczesnymi chorobami cywilizacyjnymi.
Czym jest niealkoholowe stłuszczenie wątroby?
Wątroba to jeden z najważniejszych narządów w organizmie, odpowiadający m.in. za metabolizm, detoksykację, produkcję żółci i magazynowanie energii. Gdy w hepatocytach (komórkach wątroby) zaczyna odkładać się nadmierna ilość tłuszczu, dochodzi do stanu określanego jako stłuszczenie wątroby. Jeśli zjawisko to nie jest związane z nadmiernym spożywaniem alkoholu, mówimy właśnie o niealkoholowym stłuszczeniu wątroby.
Choroba ma charakter przewlekły i rozwija się powoli. W początkowej fazie może przebiegać bezobjawowo, ale z czasem może prowadzić do poważniejszych powikłań, takich jak niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH), włóknienie, a nawet marskość.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Głównymi czynnikami sprzyjającymi powstawaniu niealkoholowego stłuszczenia wątroby są:
- otyłość i nadwaga – zwłaszcza otyłość brzuszna,
- insulinooporność i cukrzyca typu 2,
- zespół metaboliczny (nadciśnienie, zaburzenia lipidowe, otyłość),
- dieta bogata w tłuszcze nasycone, cukry proste i żywność wysoko przetworzoną,
- niedobór aktywności fizycznej,
- predyspozycje genetyczne.
Coraz częściej mówi się również o wpływie przewlekłego stresu, zaburzeń hormonalnych czy zaburzonego rytmu dobowego snu na rozwój tego schorzenia.
Zobacz także inne choroby wątroby.
Objawy niealkoholowego stłuszczenia wątroby
W początkowej fazie niealkoholowe stłuszczenie wątroby często nie daje żadnych objawów, co utrudnia wczesne rozpoznanie. U części pacjentów mogą występować:
- uczucie zmęczenia i osłabienia,
- bóle lub dyskomfort w prawej górnej części brzucha,
- problemy trawienne (wzdęcia, uczucie ciężkości),
- obniżona wydolność fizyczna.
Zaawansowane stadium choroby może prowadzić do żółtaczki, powiększenia wątroby, a w dalszej kolejności do rozwoju włóknienia i marskości wątroby.
Diagnostyka
Rozpoznanie niealkoholowego stłuszczenia wątroby opiera się na kilku etapach:
- Wywiad lekarski i badanie fizykalne – ocena czynników ryzyka, trybu życia, masy ciała.
- Badania laboratoryjne – podwyższona aktywność enzymów wątrobowych (ALT, AST), zaburzenia lipidowe, insulinooporność.
- Badania obrazowe – USG jamy brzusznej, elastografia, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny pozwalają ocenić stopień stłuszczenia i włóknienia.
- Biopsja wątroby – wykonywana w trudnych diagnostycznie przypadkach, daje najdokładniejsze informacje o stanie narządu.
Leczenie i profilaktyka
Na dzień dzisiejszy nie ma jednego skutecznego leku, który bezpośrednio leczyłby niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Terapia polega przede wszystkim na zmianie stylu życia i eliminacji czynników ryzyka.
Najważniejsze działania obejmują:
- redukcję masy ciała – utrata nawet 7–10% wagi ciała może znacząco poprawić stan wątroby,
- zdrową dietę – ograniczenie cukrów prostych, tłuszczów nasyconych i żywności przetworzonej, a zwiększenie spożycia warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, ryb i zdrowych tłuszczów,
- regularną aktywność fizyczną – co najmniej 150 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo,
- unikanie alkoholu – nawet niewielkie ilości mogą pogarszać stan wątroby,
- kontrolę chorób współistniejących – leczenie cukrzycy, nadciśnienia, zaburzeń lipidowych.
W niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leków wspomagających metabolizm lipidów czy insulinooporność, jednak podstawą terapii zawsze pozostają zmiany stylu życia.
Powikłania
Nieleczone niealkoholowe stłuszczenie wątroby może prowadzić do groźnych następstw:
- niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (NASH),
- włóknienia i marskości wątroby,
- zwiększonego ryzyka raka wątrobowokomórkowego,
- zaburzeń metabolicznych i sercowo-naczyniowych.
Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie i wdrożenie działań profilaktycznych.
Podsumowanie
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby to choroba, która w dużej mierze jest skutkiem współczesnego stylu życia – braku ruchu, niewłaściwej diety i narastającej epidemii otyłości. Choć w początkowych etapach przebiega bezobjawowo, może prowadzić do poważnych powikłań. Kluczowe znaczenie ma profilaktyka: utrzymanie prawidłowej masy ciała, zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna. Warto pamiętać, że wizyta u gastrologa i odpowiednio wcześnie wykryte stłuszczenie wątroby jest odwracalne, a zmiana nawyków pozwala na całkowitą poprawę stanu zdrowia.